2003. urtean, Batzarreko kideek Nafarroako Parlamentuak 1936an fusilatutako 3.500 errepublikanoen ordain moralaren aldeko adierazpena onartzea sustatu zuten. Talde politiko guztiek babestu zuten, Foru Gobernuko alderdia izan ezik, UPN abstenitu egin baitzen. Estatuan aitzindari izan zen ekimen horrekin, eta Memoria Historikoa berreskuratzeak onespen handia izan zuen gure herrian. Jadanik, bazen “testu” instituzionala, Nafarroako erakunde gorenaren aintzatespen ofiziala ere bazen. Eta, aldi berean, elkarte-kidegoa sortzeko lanean ari zen, ari ginen. Beharrezkoa zen kaltetutako pertsonak aintzat hartzea, lehenengo bilerak eskualde eta herrika sustatzea, motibatzea eta animatzea.
Pertsonak eta borondateak batzen joan ziren. AFFNA-36 Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkartea jaio zen. Txinparta elkartea sortu zen, eta bere jardueran lehentasunezko gaitzat hartu zuen Ezkabako gotorlekuarekin zerikusia zuen guztia. Duela 29 urte (1988) hasitako bideari eutsi zion, ihesaren 50. urteurrena gogoratzea ahalbidetu genuenean. Hauek ere gure taldeko jendeak bultzatu zituen ekitaldi eta omenaldiak.
Gero eta hilotz gehiago atera ziren hobietatik, eta omenaldiak ere egin ziren, diktadorea hil ondoren, ia ezkutuan eta bitarteko teknikorik gabe, hasiak zirenak. Datuak biltzen jardun zen, senitartekoen eta bizilagunen testigantzak biltzen… Urte horietako mugarri bat: Sartagudako Oroimenaren Parkea, sinbolo eta oroitzapenezko monumentu nagusia.
Eta beste mugarri bat. Nafarroako Parlamentuak “1936ko kolpe militarraren ondoriozko errepresioaren biktimen errekonozimendu eta erreparazio moralari buruzko Foru Legea” onetsi zuen 2013ko azaroan. Lege horrek autonomia erkidegoetan gai horri buruz legeztatutakoaren buruan jarri zuen Nafarroa, eta aitzindaria izan zen frankismoaren biktimen eskubideak legez arautzen. Proiektua egiten eta idazten aktiboki parte hartu genuen. Ondoren, Legeari “haurren lapurretaren” biktimak frankismoaren biktimatzat hartzen dituen artikulazioa gehitu zitzaion.
Positiboki baloratzen ditugu hasitako bidea eta egungo Nafarroako Gobernua gauzatzen ari den memoria historikoari buruzko neurriak eta politikak, Foru Legearen artikuluak betetzen ari baitira. Zeharkako memoriaren kontzeptuak, egia esateko, justizia eta konponketa oinarri izanik, politika publiko guztietan egon behar du.
Hainbeste gustatzen zaigun kartel honek, desagertutako bikotekidearen erretratuari lotuta dagoen emakume nagusi horrenak, gure pentsamendua adierazten du: Baquean beude. Que descansen en paz. Batzarretik zera esan nahi dugu: familiakoekin egin zena lehenbailehen aitor diezaietela, gorrotorik gabe, mendeku hartzeko asmorik gabe. Berriro gerta ez dadin, egindako injustizia konpontzeko duten eskubideagatik. Eta oraindik itzalen artean dauden gure oroimen kolektiboko gune horien gainean argia piztu dadila. Ez da zilegi indarkeria edo erasoa planifikatzeko eta desberdina dena fisikoki ezabatzeko edozein modu, ez hemen, ez inoiz. Eta hurbil dugu azken hori. Memoria biktima guztiekiko elkartasuna ere bada.
